Một người tu tập hai mươi năm, hay thậm chí là cả đời trong đạo Phật, rốt cuộc cũng chỉ vì một điều: để thấu hiểu, chiêm nghiệm và sống trọn vẹn với ba chân lý căn bản – Vô thường, Vô ngã và Niết Bàn – ở mức độ sâu xa nhất.
Tu hành không chỉ là học thuộc khái niệm hay nắm bắt lý thuyết suông. Đó là một hành trình chuyển hóa toàn diện từ trí tuệ lý trí đến sự thể nghiệm trực tiếp và sống động trong từng khoảnh khắc đời thường.
Ban đầu, chúng ta nhận thức về Vô thường và Vô ngã qua lời dạy, qua sách vở, qua sự lý giải của trí óc. Nhưng hành trình tu tập là để nhìn thấy sự Vô thường ấy trong từng hơi thở, từng dòng suy nghĩ, từng sự vật và hiện tượng đang chuyển biến không ngừng quanh ta. Là để nhận ra cái gọi là "tôi" – thực ra chỉ là sự kết hợp tạm thời của Ngũ Uẩn, không có thực thể độc lập hay bền vững nào ở đó. Sự thấu suốt này phải đi sâu vào tận xương tủy, vượt ra khỏi những khái niệm khô khan của lý trí.
Đi đôi với sự hiểu biết là tiến trình buông bỏ – buông bỏ tập khí và những ảo tưởng đã ăn sâu vào tâm thức từ vô lượng kiếp. Chúng ta vốn đã quen bám víu vào cái tôi, vào sự hiện hữu "có thật" của vạn vật, vào khao khát tìm kiếm sự vững bền trong một thế giới luôn đổi thay. Tu tập lâu năm là để từ từ tháo gỡ từng lớp bám chấp đó, từng thói quen cố hữu đầy mê lầm. Đây là một tiến trình đầy thách thức, đòi hỏi sự kiên trì, tỉnh thức không ngừng, và cả lòng can đảm để đối diện với những nỗi đau phát sinh trong lúc buông bỏ.
Quan trọng hơn hết, tu tập không phải là trốn khỏi cuộc đời, mà là đem những chân lý ấy trở về với từng khoảnh khắc sống. Sự hiểu biết phải được ứng dụng vào đời sống thực: biết chấp nhận sự đổi thay, biết buông xả khi mất mát, biết sống và tương tác với người khác mà không bị cái tôi vị kỷ chi phối. Đó là một tiến trình dài, đòi hỏi thực hành liên tục để chuyển hóa thành phẩm chất tự nhiên trong tâm.
Và cuối cùng, điểm đến của hành trình ấy là Niết Bàn – không phải là một cõi xa xăm nào đó sau khi chết, mà là một trạng thái tâm vắng lặng, tự do, an lạc ngay giữa cuộc sống này. Đó là khi vô minh và phiền não được diệt trừ tận gốc, khi tâm đã hoàn toàn thanh tịnh. Muốn đạt đến trạng thái đó, người hành giả phải tinh tấn tu tập Giới, Định và Tuệ trong nhiều năm, từng bước chuyển hóa tâm ý một cách triệt để.
Nói cách khác, ba chân lý Vô thường, Vô ngã và Niết Bàn chính là tấm bản đồ chỉ đường, là mục tiêu tối hậu của hành trình tu tập. Còn hai mươi năm, năm mươi năm tu hành chính là cuộc hành trình dài hơi, đầy gian khó, để bước đi trên con đường ấy. Là hành trình vượt qua những chướng ngại bên trong và ngoài, để cuối cùng có thể "về đến nhà" – nơi không còn khổ đau, nơi an lạc hiện hữu trong từng sát-na, nơi mà Niết Bàn trở thành sự thật sống động trong chính tâm mình.