Theo Phật giáo, khổ đau (Khổ Đế) không phải tự nhiên mà sinh ra – vậy nó bắt nguồn từ đâu? Từ tham ái, từ chấp thủ – tức là Tập Đế. Nhưng tham ái và chấp thủ đến từ đâu? Chúng khởi sinh từ vô minh – sự không thấy rõ bản chất của thực tại: rằng mọi thứ đều vô thường và vô ngã.
Chúng ta đau khổ vì tin rằng bản thân và thế giới quanh ta là cố định, là có thật, là "của tôi". Nhưng nếu tất cả đều thay đổi, nếu không có một "cái tôi" riêng biệt nào thật sự tồn tại – thì còn gì để bám víu, để sợ mất, để khổ đau?
Khi sự thật về vô thường và vô ngã không chỉ được hiểu bằng lý trí, mà còn được thể nghiệm sâu sắc trong tâm, mọi ảo tưởng về cái "tôi" và cái "của tôi" dần tan biến. Khi nền tảng cho tham ái và chấp thủ sụp đổ, khổ đau cũng không còn nơi bám víu.
Diệt trừ hoàn toàn vô minh, tham ái và chấp thủ – đó chính là Diệt Đế. Khi ấy, khổ đau cũng không còn. Trạng thái an tĩnh, không phiền não, không luân hồi – ấy là Niết Bàn.
Nhưng con đường nào dẫn đến sự giải thoát ấy? Làm sao để thật sự thấy rõ vô thường, vô ngã – và vượt qua tham ái, chấp thủ? Phật giáo gọi đó là Đạo Đế – con đường giác ngộ (Bát Chánh Đạo) dẫn tới sự chấm dứt khổ đau. Không phải bằng niềm tin suông, mà bằng một lối sống tỉnh thức, chánh niệm, trí tuệ – nơi từng bước đi trong đời cũng có thể trở thành bước chân giải thoát.